मल्लीनाथ गुरवे याजकडून
२६ नोव्हेंबर १९४९—या दिवशी भारताच्या संविधानाला अंतिम मान्यता मिळाली आणि देशाच्या लोकशाही प्रवासाला भक्कम दिशा मिळाली. आज देशभरात ‘संविधान दिन’ उत्साहात साजरा होत असून, विविध ठिकाणी कार्यक्रम, शपथविधी आणि मार्गदर्शनपर व्याख्यानांचे आयोजन करण्यात आले आहे.
भारतीय संविधान हे केवळ कायद्यांचे दस्तऐवज नसून समानता, स्वातंत्र्य, बंधुता आणि न्याय या मूलभूत मूल्यांचा महान ग्रंथ मानला जातो.
या संविधानाचे शिल्पकार भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना देशभरातून अभिवादन करण्यात येत आहे.
डॉ. आंबेडकरांचा त्याग — हृदय पिळवटून टाकणारी आठवण
संविधानाच्या निर्मितीसाठी अथक परिश्रम करणाऱ्या डॉ. आंबेडकरांच्या आयुष्यातील एक प्रसंग आजही लोकांच्या डोळ्यात पाणी आणतो.
२६ नोव्हेंबर १९४९ च्या संध्याकाळी संविधान पूर्ण झाल्यानंतर ते क्षणभर हसत होते, क्षणभर पाणावले होते. या यशामागे किती मोठा त्याग दडलेला आहे, याची आठवण ते स्वतः सांगत असत.
त्यांचा अल्पवयीन मुलगा राजरत्न आजारी पडला असताना औषधासाठी देखील पैसा नव्हता. योग्य उपचार न मिळाल्याने त्याचा मृत्यू बाबासाहेबांच्या कुशीतच झाला. अंत्यविधीसाठी कपडे नसल्याने घरच्यांनी साडीचा पदर फाडून त्यात राजरत्नला गुंडाळावे लागले.
हा प्रसंग त्यांच्या मनात आयुष्यभर रेंगाळत राहिला.
बाबासाहेब म्हणायचे—
“आज संविधान तयार झालं… माझ्या राजरत्नाच्या बलिदानाचं सार्थक झालं. उद्या लाखो-कोट्यवधी राजरत्न शिक्षित, सक्षम होतील.”
कर्तव्यभावना – बाबासाहेबांची सर्वात मोठी ओळख
याच काळात त्यांना गोलमेज परिषदेसाठी लंडनला जाण्याची वेळ येते. मुलाच्या निधनाच्या दुःखात असूनही ते म्हणाले—
“जर मी आज गेलो नाही, तर करोडो वंचित मुलांचे हक्क हिरावले जातील.”
देशहिताला प्राधान्य देणारा हा त्याग आजही प्रेरणादायी आहे.
संविधान – हक्क आणि कर्तव्यांची जाण
आजचा दिवस संविधानाने दिलेले हक्क पुन्हा एकदा स्मरून देतो—
समानतेचा हक्क
स्वातंत्र्याचा हक्क
शिक्षणाचा व न्यायाचा हक्क
सन्मानाने जगण्याचा हक्क
तसेच नागरिकांनी कर्तव्याची जाणीव ठेवावी, समाजात बंधुता, शांतता आणि कायदा पालनाचा संदेश आजच्या दिवशी पुन्हा अधोरेखित केला जातो.
समारोप
२६ नोव्हेंबर हा दिवस फक्त संविधानाचा नाही, तर त्याग, न्याय आणि लोकशाहीचे रक्षण करण्याच्या वचनाचा